ΘΕΟΦΑΝΗΣ Ο ΦΟΥΡΝΙΩΤΗΣ

Διάδοχος και συνεχιστής του Γόρδιου στο "Ελληνομουσείον" των Μεγάλων Βραγγιανών, αναδείχτηκε ο μαθητής του Θεοφάνης Ρίζος, ο Φουρνιώτης ή Βραγγιανίτης, που σπούδασε ανώτερα μαθηματικά κοντά στο Μεθόδιο Ανθρακίτη, τον Νικόλαο Στίγνη και τον Μπαλάνο Βασιλόπουλο, στα Γιάννενα.
Σύμφωνα με το Σέργιο Μακραίο, ο Θεοφάνης ήταν "πάσης σοφίας και μαθήσεως μεταλλείον". Τις γνώσεις του μετέδωσε με ξεχωριστό τρόπο στους μαθητές του και η διδασκαλία των μαθηματικών και φυσικών επιστημών στη Σχολή ήταν σπουδαιότατο γεγονός αν λάβουμε υπόψη μας το εχθρικό πνεύμα ορισμένων ιερατικών κύκλων προς τις θετικές επιστήμες. Ο Θεοφάνης, δεν ήταν μόνον ένας σοφός επιστήμονας και δάσκαλος με μεγάλη φήμη, αλλά και λόγιος με συγγραφικές επιδόσεις. Έγραψε τη βιογραφία του περίφημου ζωγράφου και αγιογράφου "ιστοριογράφου Διονυσίου", αλλά και διάφορους πανηγυρικούς θρησκευτικούς λόγους.
Με ενέργειες των κατοίκων και άμεση πρωτοβουλία του ζωγράφου Διονύσιου, ιδρύθηκε στην Φουρνά, (κώμη ορεινή και ποιμενική, με σημαντική βιοτεχνική κίνηση), Σχολείο εγκύκλιας παιδείας, που γρήγορα εξελίχθηκε σε κέντρο ανωτέρων σπουδών, υπό την διεύθυνση του Θεοφάνη, (που μετακινήθηκε εδώ από τη Σχολή των Βραγγιανών). Για την αναβάθμιση της Σχολής σε ανώτερο εκπαιδευτικό ίδρυμα, αναφέρονται στον Κώδικα της Φουρνάς: "Σχολαρχούντος του αοιδίμου διδασκάλου Θεοφάνους εδιδάχθησαν την φιλοσοφίαν, ότε αείμνηστος Σέργιος Μακραίος και Ιωάννης Σκλαβόπουλος και Κύριλλος Πνευματικός του Αγίου Όρους". Η Σχολή ήταν κοινοσυντήρητη, με τους σπουδαιότερους πόρους της να προέρχονται από επιχορηγήσεις των ηγεμόνων της Μολδαβίας Αλέξανδρου Γκίκα και Γρηγόριου Καλλιμάχη. Στη Σχολή δίδαξε, μετά την αναχώρησή του από τα Βραγγιανά, ο Θεοφάνης Ρίζος μαθηματικά, αρχαία ελληνικά, φιλοσοφία και λογική, αναδεικνύοντας σπουδαίους μαθητές. Ένας απ’ αυτούς ήταν κι ο Ιωάννης Δημητριάδης ή Σκλαβόπουλος, διευθυντής αργότερα στη Σχολή του Τυρνάβου και δάσκαλος των ελληνικών γραμμάτων στο Ιάσιο της Ρουμανίας. (Ο Δημητριάδης, είχε πολλές γραμματολογικές και μαθηματικές γνώσεις, ήταν εγκρατής γνώστης της λατινικής και γαλλικής γλώσσας μεταφράζοντας στα ελληνικά σοβαρά έργα της ευρωπαϊκής επιστήμης). Άλλος μαθητής του Θεοφάνη στη Φουρνά ήταν ο Σέργιος Μακραίος, ένας από του πολυμαθέστερους και πιο αμφιλεγόμενους σοφούς της εποχής. (Ο Μακραίος συμπλήρωσε τις σπουδές του στην Αθωνιάδα Σχολή, όπου και αντικατέστησε για ένα διάστημα τον σοφό Ευγένιο Βούλγαρη. Αργότερα διέπρεψε ως οικοδιδάσκαλος σε αρχοντικές οικογένειες της Πόλης και στη συνέχεια ως καθηγητής των επιστημών στην Πατριαρχική Σχολή). Η φυγή του Μακραίου, ήταν ένα αληθινό πλήγμα για τη Σχολή της Φουρνάς, και στις παρακλήσεις του Θεοφάνη να παραμείνει απάντησε με προκλητικά: "Ει μεν ούν τα της πατρίδος επί το κρείττον διατεθή, προς αυτήν αποβλέψω, μετοικήσας ήδη εις τινα οίκον εν Φαναρίω, ει δε μη, όπου ποτ’ αν η κέρδος τρέφομαι".
Συναρτημένο με τις λειτουργίες του κοινωνικού χώρου της περιοχής ήταν και το σχολείο της Ρεντίνας, που ιδρύθηκε στις αρχές του 18ου αι., αναπτύχθηκε σύντομα σε ανώτερη Σχολή και αποφοίτησαν απ’ αυτοί αρκετές προσωπικότητες της εποχής.