Οι Δόλοπες

Δολοπία

Η Δολοπία υπαγόταν στην εξουσία του Πηλέα, που την παραχώρησε στον Φοίνικα. Σ' αυτόν ο Πηλέας εμπιστεύθηκε και το γιό του Αχιλλέα, για την εκπαίδευση και την καλή του κατάρτηση. Τον Αχιλλέα ακολούθησε στον Τρωϊκό πόλεμο και ο Φοίνικας με στρατό Δολόπων και με οπλισμό τόξα και σφεντόνες. Η Δολοπία βόρεια γειτόνευε με τους Δρύοπες, που κατοικούσαν περί το "Δρυόπιο όρος" δηλαδή τον Τυμφρηστό - Βελούχι και ο Βασιλιάς τους Μελανέας ίδρυσε την πόλη Οιχαλία στην οποία έδωσε το όνομα της γυναίκας του.

Οι Δόλοπες ως λαός συγκροτημένος, αναφέρεται σε διάφορους πολέμους. Το 480 π.χ. υποτάσσονται στον Ξέρξη και δίνουν σ' αυτόν "γην και ύδωρ" . Το 420 π.χ.  συμμαχούν με τους Αινιάνες και τους Θεσσαλούς κατά της Ηράκλειας (Τραχίνας). Το 374 π.χ. υποτάσσονται στο βασιλιά των Φερών. Το 344 π.χ. συντάσσονται  με το βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο. Το 323 π.χ. συμμαχούν με τους Αθηναίους κατά το Λαμιακό πόλεμο. Επίσης αναφέρονται και κατά τους εμφυλίους πολέμους των Ρωμαίων. Προσλαμβάνονταν στους πολέμους για να απασχολούν με τον ελαφρό τους οπλισμό (τόξα και σφεντόνες) τους αντιπάλους κατά τη διάρκεια της μάχης. Οι Δόλοπες εξαφανίστηκαν κατά τα τελευταία προ Χριστού ή τα πρώτα μετά Χριστόν χρόνια. "Ου γαρ έτι ήν Δολόπων γένος", γράφει ο Παυσανίας.

Αρχαία Κτημένη

Ο πρώτος οικισμός ανάγεται στην αρχαιότητα, όπως το μαρτυρούν υπολείμματα από παλιά τείχη και αρχαίους τάφους. Πάνω από το Φουρνά, στην κορυφή του λόφου του Προφήτη Ηλία, υπάρχουν θεμέλια αρχαίου τείχους πάχους 2,50 μ. με λίθους ογκώδεις ορθογώνιους και σφυρηλατημένους με μυτερή σμίλη, οι οποίοι μεταφέρθηκαν εκεί από άλλο μακρινό βραχώδη τόπο. Αυτό το τείχος περιβάλλει την κορυφή του λόφου του Προφήτη Ηλία. Τέτοιοι λίθοι σώζονται και στο κάτω μέρος του χωριού. Και κατά τη διάνοιξη θεμελίων οικοδομής βρέθηκε κομμάτι  κιονόκρανου. Αυτό δείχνει ότι κατά την αρχαιότητα υπήρχε εκεί πόλη ή κάποιο κέντρο της αρχαίας Δολοπίας, πιθανόν η Κτημένη, που ήταν η έδρα του βασιλιά των Δολόπων. Ιδρυτής της θεωρείται ο ήρωας Κτήμενος. Κοντά στην Κτημένη υπήρχε η Θεσσαλική πόλη Αγγειαί, πιθανόν κοντά στη σημερινή Ρεντίνα. αναφέρεται ότι οι Κτημένιοι ήρθαν σε ρήξη με τους Αγγειούς για τα σύνορα (πιθανόν για το σημερινό οροπέδιο Ζαχαράκη).

Από όλα αυτά τα ευρήματα που συμπτωματικά ήρθαν στο φως, φαίνεται η ανάγκη για συστηματική έρευνα και ανασκαφή της περιοχής από την Αρχαιολογική Υπηρεσία, με σκοπό την ανάδειξη των θησαυρών που κρύβει μέσα της η γη της Ευρυτανίας.

Κατοικούσαν την Δολοπία χώρα, περιοχή που περικλείεται από τους ποταμούς Ταυρωπό (Μέγδοβα) και Καρπενησιώτη. Βεβαίως ανάλογα με τις ιστορικές συνθήκες, πολλές φορές επεκτάθηκαν και πέραν των ορίων αυτών φτάνοντας μέχρι και τον Αχελώο. Προς νότο έφταναν μέχρι τις βόρειες παρυφές του Βελουχιού και η πρωτεύουσά τους ήταν η αρχαία Κτιμένη ή Κτιμενάς βρισκόταν στο χώρο της σημερινής Δράνιστας, στα νότια του νομού Καρδίτσας, κοντά στα λουτρά Σμοκόβου. Ο γιός του βασιλιά της, ο Ευρυδάμας συμμετείχε στην Αργοναυτική εκστρατεία σύμφωνα με τον Απολλώνιο Ρόδιο. Στην περιγραφή του καταλόγου των ηρώων που συμμετείχαν αναφέρει: Ήλυθε δ’ αύ Μόψος Τιταρήσιος, όν περι πάντων Λητοΐδης εδίδαξε θεοπροπίας οιωνών ηδέ και Ευρυδάμας Κτιμένου πάις άγχι δε λίμνης Ξυνιάδος Κτιμένην δολοπηίδα ναιατάακεν» Ήλθε κι ο Τιταρήσιος ο Μόψος που για όλες ο Απόλλωνας τον δίδαξε τις προφητείες των οιωνών και του Κτιμένου ο Ευρυδάμας, που κοντά στη λίμνη Ξυνιάδα εκατοικούσε, στην Δολοπική Κτιμένη ( Απολ. Ροδίου, Αργοναυτικά). Εκτός από την Κτιμένη, κι άλλες Δολοπικές πόλεις αναπτύχθηκαν, όπως η Δολοπηίς, οι Αγγειαί, κοντά στη λίμνη Ξυνιάδα, η Μενελαϊς, κοντά στο σημερινό Σμόκοβο (Λουτροπηγή) της Καρδίτσας και η Ελλοπία. Γενάρχης των Δολόπων φέρεται ο Δόλοψ, του οποίου ο τάφος βρισκόταν κοντά στις Παγασσές, «Δόλοπος σήμα» η «Δολοπήϊος τύμβος». Ως πρώτος καταχτητής αναφέρεται ο βασιλιάς της Φθίας και πατέρας του Αχιλλέα, Πηλέας, ο οποίος παραχώρησε την Δολοπία στον Φοίνικα γιο του βασιλιά της Θράκης Αμύντορα. Για τον λόγο αυτό 500 Δόλοπες συμμετείχαν στον Τρωικό πόλεμο υπό τις διαταγές του Φοίνικα για τον οποίο ο Πίνδαρος γράφει: ος Δολόπων άγαγε θρασύν όμιλον σφενδονάσαι, ιπποδάμων Δαναών βέλεσι πρόσφορον» που οδήγαγε την άξια ομάδα των Δολόπων για της σφεντόνας τη ριξιά και στο να βρίσκουν στόχο, των Δαναών που τ’ άλογα δαμάζουνε, τα βέλη (Στράβ. ΙΧ, 5,5 p.431 και ΙΧ 437, 17, 17α). Στα 501 (π.Χ.) οι Δόλοπες πήραν μέρος στην εκστρατεία του Κύρου υπό τον Μένονα τον Θεσσαλό. Στα 420 πολέμησαν με τους Μαλιείς, τους Αινιάνες και τους Θεσσαλούς εναντίον των Ήρακλειωτών της Τραχίνας. Το 374 υποτάχτηκαν στον τύραννο των Φερρών Ιάσονα. (Ξενοφ. Έλλην. Β’, δ’, 1). Στα 344 πήγαν με το μέρος του Μακεδόνα Φιλίππου του Β’ πατέρα του Μεγαλέξανδρου. Στο 356-346 π.Χ. πήραν μέρος στον ιερό πόλεμο υπέρ των Δελφών. Στο 323 π.Χ. συμμάχησαν με τους Αθηναίους και συνεχόμενα μπήκαν στην δυνατή τότε Αιτωλική Συμπολιτεία. Στο 279 π.Χ. πολέμησαν μαζί με τους Αιτωλούς και τους Ευρυτάνες, τους Γαλάτες. Στα 174 π.Χ. ο Περσέας του Φιλίππου τους καθυπόταξε αν και βρισκόταν αυτός κάτω από την ρωμαϊκή κυριαρχία. (Πολυβ. ΚΒ., 22, 4).

Οι αρχαίοι Αιτωλοί και Δόλοπες Ο αρχαιότερος, πολυπληθέστερος και δυναμικότερος αιτωλικός λαός, κατοικούσαν σε μια πλατιά έκταση που αρχίζει από την Ακαρνανία, έπαιρνε μέσα τον Αχελώο, έφτανε στη νότια Θεσσαλία και προς τα Ανατολικά και Νότια οριζόταν από τον Τυμφρηστό, άκρη-άκρη της Φθίας όπως αναφέρει ο Όμηρος. Πρωτεύουσά τους είχαν την Κτιμένη ( σημερινή Δρανίτσα του νομού Καρδίτσας), απ’ την οποία καταγόταν ο αργοναύτης Ευρυδάμας, γιος του Βασιλιά Κτιμένη. Κατά την περίοδο που εντοπίζεται λίγο πριν τον Τρωικό πόλεμο (12ος αιώνας π.Χ.) οι Δόλοπες φαίνεται πως είχαν υποταγεί στο βασιλιά των Μυρμιδόνων τον Πηλέα, που διαφέντευε το χώρο στα ανατολικά του Τυμφρηστού, στην κοιλάδα του Σπερχειού και τη νότια Θεσσαλία. Μόνο μια κατάσταση υποταγής στον Πηλέα δικαιολογεί το διορισμό του Φοίνικα, ενός ανθρώπου της αυλής του, στο αξίωμα του βασιλιά του λαού των Δολόπων. Ο γέρο-αλογολάς της Φοίνικας πήρε μέρος στον Τρωικό πόλεμο κάτω από τις διαταγές του νεαρού μαθητή του Αχιλλέα. Οδηγούσε τους Δόλοπες με στόλο 10 καραβιών, τον τέταρτο από τους πέντε λόχους των Μυρμιδόνων και των συμμάχων τους και με συνολική δύναμη 500 πολεμιστές. Ο Φοίνικας που είχε διδάξει στον Αχιλλέα τη ρητορική και την πολεμική τέχνη, συνέχισε και στην Τροία τη φροντίδα του αυτή και τον είχε πάντα κάτω από την επίβλεψή του. Ο Πίνδαρος αναφέρει για το Φοίνικα ότι οδηγούσε το γενναίο τμήμα των σφενδονητών, που ήταν επιδέξιο να βοηθάει τους αλογολάτες Δαναούς, στον πόλεμο που έκαναν με τα βέλη. Η μεταγενέστερη ιστορία των Δολόπων συμπλέκεται με την ιστορία των Αιτωλών και των Ευρυτάνων. Συχνά όμως εμφανίζονται να δρουν μόνοι τους, να παίρνουν μέρος σε συμμαχίες με δική τους πρωτοβουλία, να συνομολογούν συμφωνίες ή να ενεργούν κατακτητικές εκστρατείες. Ανέπτυξαν δικές τους πόλεις εκτός από την Κτιμένη, όπως η Δολοπηίς, οι Αγγείαι, κοντά στη λίμνη Ξυνιάδα η Μενελαϊς, κοντά στο σημερινό Σμόκοβο (Λουτροπηγή) της Καρδίτσας και η Ελλοπία. 

Τελικά ξεχώρισαν τέσσερα διαφορετικά φύλα: Οι Αγραίοι, οι Απεραντοί, οι Δόλοπες και οι Ευρυτάνες. Ως σημαντικότερο από τα φύλα αυτά θεωρούνται οι Δόλοπες.οι οποίοι σύμφωνα με τον όμηρο (Όμ. Ίλ. Β’ 682-685), κατοικούσαν στο Β.Δ. τμήμα του σημερινού Νομού και οι οποίοι πήραν μέρος στη μεγάλη εκστρατεία των Ελλήνων κατά της Τροίας, με αρχηγό τον Φοίνικα υπό την γενική αρχηγία του Αχιλλέα. Ο γενικός αυτός αρχηγός των Μυρμιδόνων είχε 50 πλοία πού μετέφεραν πέντε τάγματα πολεμιστών. Οι Δόλοπες αποτελούσαν το 4ο τάγμα ενώ τα υπόλοιπα τέσσερα αποτελούντα από τους Μυρμιδόνες και μερικούς κατοίκους πόλεων κοντά σ’ αυτούς. Τα τέσσερα ευρυτανικά (αιτωλικά) αυτά φύλα, παρουσίασαν έντονη δράση κατά τον 5ο π.Χ αιώνα, όταν όλη η Ελλάδα είχε εμπλακεί στον καταστροφικό Πελοποννησιακό Πόλεμο. Από αρκετές αναφορές αυτής της περιόδου (Θουκιδίδη κλπ), επιβεβαιώνεται ότι διατηρούσαν την ίδια θρησκεία, την ίδια δυσκολονόητη γλώσσα, τα αυτά ήθη και έθιμα. Θεωρούνταν μάλιστα ότι είχαν τα ίδια σπουδαία πολεμικά προσόντα με τους ομόφυλούς τους Αιτωλούς. Οι ευρυτάνες πολεμιστές ήταν απαραίτητοι σε κάθε εκστρατεία και πάντοτε ζητούσαν τη συνδρομή τους είτε ως μισθοφόρων είτε ως συμμάχων. Οι περιοχές που κατοικούσαν ονομαζόταν τότε Ευρυτανία, Δολοπία, Απεραντία και Αγραία. Η ονομασία «Ευρυτανία» καθορίστηκε για όλη αυτή την περιοχή γύρω στα 1830 με τον καθορισμό των συνόρων του νέου κράτους, τα οποία -ειρήσθω εν παρόδω - διέρχονταν, σε πρώτη φάση από τα αγραφιώτικα βουνά.. Η πολεμική ικανότητα των Αιτωλών, τονίζεται στις “Φοίνισσες” του Ευριπίδη. Σε διάλογο που έχει η Αντιγόνη με τον Παιδαγωγό, καθώς κοιτάζουν το πεδίο της μάχης, αναφέρονται και στον Αιτωλό Τυδέα:

Τέλος εκείνο πού συνάγεται, είναι, ότι η αρχαία Ευρυτανία, η Δολοπία, η Απεραντία, η Αγραία και μικρές άλλες γειτονικές τους, άλλοτε ήταν ανεξάρτητα κρατίδια, κι άλλοτε δε με τους γνωστούς ανταγωνισμούς Ρωμαίων, Μακεδόνων, Αιτωλών και λοιπών Ελλήνων, υποχρεώνονταν να δημιουργούν φιλικές η εχθρικές σχέσεις προς τη μια η την άλλη από τις μεγάλες εκείνες «δυνάμεις» της τότε εποχής, χωρίς να αποκλείονταν για ορισμένα χρονικά διαστήματα και η υποταγή τους σε αυτές. Πάντως οι κάτοικοι των παραπάνω φύλων υπήρξαν οι τελευταίοι των Ελλήνων πού, μετέχοντας στην Αιτωλική Συμπολιτεία μαζί με τους Αιτωλούς, το 146 π.Χ., ύστερα από σκληρούς αμυντικούς αγώνες, υπέκυψαν στους Ρωμαίους, οι όποιοι κατέκτησαν τότε ολόκληρη την Ελλάδα χάρη στις γνωστές διαφωνίες και τους εμφύλιους πολέμους μεταξύ των Ελλήνων. Στο 27 π.Χ. οι Ρωμαίοι συμπεριέλαβαν τους Αιτωλούς, μεταξύ των οποίων και τους λαούς του ευρυτανικού χώρου, στη συγκλητική επαρχία της Μακεδονίας, στην οποία περιέχονταν «Αχαΐα μέχρι Θετταλίας και Αιτωλών και Ακαρνάνων καί τινων ηπειρωτικών εθνών, όσα τη Μακεδονία προσώριστο».

ΠΗΓΗ